Kemerhisar'ın (Tyana'nın) geçmişi

Asım Tanış’ın doğum yeri, Kemerhisar’ın (Tyana’nın) (birkaç resimle birlikte) kısaca geçmişi.

Ünlü bilge, Tyanalı Apollon’un doğduğu, şu sırada yerinde (Türkiye’nin güney-doğusunda, Niğde İli’ndeki) Kemerhisar’ın olduğu, Tyana kenti, Kapadokya’da, Toros sıradağlarının eteğinde, eskiden Anadolu’yu Suriye ile birlikte Filistin’e ve Mezopotamya’ya bağlayan en büyük yolların biri üstünde bulunuyordu.
Suları, (22 x 65 m. gibi dev boyutlardaki), Roma Havuzu’nda toplanan, kaynağın kuzeyinde, yaklaşık yirmi yıldır sürmekte olan kazıların da ortaya koyduğu gibi, burası, suyun bolluğu nedeniyle, en eski çağlardan, M.Ö. 5.000 yıllarından, beri yerleşim yeri olmuştur.
Hititler, M.Ö. 1680 yılında, o dönemin “Tuwana”sı (ya da: “Tuhana”sı), Tyana yakınlarındaki büyük savaşın ardından Anadolu’da üstünlüklerini sağladıktan sonra, kralın oğullarından birisini yönetici olarak gönderdiği, bu yer daha o zamanlar da büyük olmalıydı.
M.Ö. 750 yıllarında (yani Roma kurulduğunda), Tyana küçük bir Hitit krallığının başkentiydi. Sonra sırasıyla Frigler’in, Persler’in, Grekler’in ve, imparator Tiberio ile, Roma’lıların yönetimine geçer. İmparator Caracalla (M.S. 212-217) ve, özellikle, annesi, (Filostrato’yu Tyanalı Apollon’un yaşamını yazmakla görevlendiren), Julia Domna, Taparcasına saydıkları Tyanalı Apollon’un doğum yeri Tyana’ya gelip kaldıklarında, “Roma Kolonisi”, yani ayrıcalıklı bir kent, olmuştur.
Kent M.S. 325’te başpiskoposluk merkezi, 371’de de Küçük Kapadokya’nın başkenti olmuştur.
M.S. 700 yıllarından başlayarak Tyana Bizans’lılarla Araplar arasında sürekli çarpışma alanı olmuş, ikisi arasında çok kez el değiştirmiş, en sonunda Araplar, M.S.835’te, burasını, Bizans’lılara bırakmamak amacıyla yakıp yıkınca bir daha kendini toparlayamamış, eski önemini yitirmiştir.
(M.S. 1000 yıllarından sonra) Türklerin Anadolu’ya gelmesiyle adı (bir anlamda daha önceki “Cristopoli/İsakent” adının karşılığı) “Kilisehisar” olmuş, 1910 yıllarında, küçük bir değişikliğe uğrayarak, M.S. imparator Traiano ve Adriano dönemlerinde yaptırılmış olması gereken, bugün bile büyük bir bölümü ayakta duran, ünlü, görkemli, Roma sukemerleri nedeniyle adı “Kemerhisar”a dönüştürülmüştür.
Yurtdışında özellikle, Prof. Dr. Asım Tanış’ın çabalarıyla, 2001 yılında gelen bir İtalyan Arkeoloji Heyeti, eski Tyana’nın altında bulunduğu, Kemerhisar’da, kazı çalışmalarını, gene onun çabalarıyla 2006 yılında gelen başka bir İtalyan Arkeoloji Heyeti, Tyana Bölgesi’nde, daha doğrusu Tyana çevresinde arkeolojik yüzey araştırmalarını sürdürmektedir.
Prof. Dr. Asım Tanış