TUANA (TUWANA-TYANA) ADI

Niğde'de yayımlanan 1970 tarihli Hamle gazetesinin 4456 sayılı baskısında, "Kültür şehri Niğde" adlı yazıda, Tyana'nın yeri ile ilgili şu bilgi verilmiştir: " 1881 yılında Wilson daha sonra da W. M. de Ramsak Tuwana'nın Festinapolis'in (Başmakçı köyü) yanı başında bir yol üstü kasabası olduğunu belirtmişlerdır."
"Hititler Devrinde Anadolu" yapıtında Hititolog Ahmet Ünal, 1886'dabulunan Çivi yazısıyla yazılmış, bir tableti okumuş, Tuana'nın yerini "Aşağı Ülke" Tarhundassa (Tarhuntaşşa) olarak tanımlamıştır.

Evrem Garanti "Niğde ve Bor Tarihi" adlı yapıtında, "Vaktiyle Niğde mıntıkasının hükümet merkezi Tyana sayılırdı" demiştir.

Kargamış'ta bulunan bir gümüş, tabakta Tuana adını Dana olarak yazıldığı bilinınektedır.

Albert Gabriel ise "Niğde Tarihi" adlı yapıtında, Tuana adını Kızılırmak kıvrımında kurulan Boğazköy tabletlerinde görüldüğünü ve orta çağda Tyana adının Bor ve Niğde'yi de içine aldığını bildırmektedır.

Prof. Dr. Ekrem Memiş, "Eskiçağ Türkiye Tarihi"nde Eti Imparatorluğunda kral kadar yetkisi olan kraliçeye "Tavananna" dendiğini kaydetmiştir.

10 17. yüzyılda Hititler bu yörenin adına "Tuwanuwa", 
Tabal Kralligi devrinde Tuhana, 
Persler Helenler Dana, Duna, Ana, 
sonra Roma Imparatoru Osep kendi adına benzeterek "Ösepya", 
Imparator Taos ise "Thoana", 
IS 7. 8. yüzyıllarda Arap akıncıları da Tuvane demişlerdır. (1-2)

İÖ. 4. yüzyılda yaşayan ünlü yazarlardan Ksenofon ve Nefon Hitit dönemindeki Tuwana adını Dana olarak kullanmışlardır. Ramsay'a göre, bu sözcüklerin söylenişleriyle Turkhana - Tuana sözcüklerinin söylenişleri arasında benzerlik vardır.

Tarihçiler, Bor ilçesinin Bahçeli Beldesi'nde bulunan ifTİYAN (Yedi Odalar) adı ile Tuwana-Tyana adları arasında benzerlik olduğunu yazmışlardır.

Emin Ath'nin "Geçmişten Günümüze Bor" adlı yapıtında üzerinde durduğumuz Tuana sözcüğü "Tuanna" olarak kayde-dilmiştir.

Bilge Umar, "Tilrkiye'deki Tarihsel Adlar" ve "Karia"yapitlarinda Tuwana adını aşağıda yazıldığı gibi açıklanmıştır:
"Hitit dilinde Tuwana adı aynı kökenden olan Luvi dilinde Tumana, Helen dilinde Tyana olarak yazılmaktadır. Bu sözcük, Tanrı - Yüce Ana Tanrıça Halkinin Ülkesi -Bolgesi- Yoresi -anlamını içermektedir. Tuwanawa - Tuanali demektir. Wana - insana ait, ilgi anlamındadır."

Aynı yazar, "Tu (sözcüğü) baba tanrı Atta ile aynı kişi olan Atu (Atys) adının baştaki A olmaksızın söylenen kısa biçimidir. Altı sesten oluşan sözcüğün kökü 'ana'dır; buna rahip kralın adı Tu eklenince Tuana" olduğunu belirtmiştir.
"TU: Yüce Ana Tanrıça. WANA (AMA-ANA): Ülke, Atys Ülkesi. Tuwana'daki wana takısı: "Geç dönemde Anadolu'da ana, ina, ene biçimlerinde kullanılmıştır. Bu takının işlevini geçen yüzyılda, daha Luvi'lerin adı olsun bilinmezken, büyük bilgin Ramsay sezebilmiş ve şöyle demiştir:

"Melegina isminin son heceleri olan ina'nın aslında -ana- olması lazım gelir. Bu hece, kelimenin sıfat olduğunu gösterir ve Anadolu isimlerinde çok sık tesadüf edilir. Bu da Kapadokya'daki Melitene gibi aslen sıfat olup bir şehri değil bir havaliyi gösterir."

"Ane", 10. 4. yüzyılda Tarihgi Bilge Umar, "Tyana adının da gerçekte yörenin adı olan Tuwana- Tuana'dan geldiğini sanıyorum" demektedir.

"Niğde ve Bor Tarihi"nin yazarı Avram Galanti bu konuda: "İhtisasın (tarihçilerin) usullerine göre İlk karakter Tu olarak, kelime Tuana olmuştur" {The Hittites, s.184) diye yazılmıştır.

Bana göre de 'Tuwana - Tuana' bir yerleşim yerinin değil, bir yörenin adıdır. Bu sözcükte bulunan (w) sesi (v) olarak değişmekte ve düşünmektedir. Türkçe söylenişe daha uygun gelen bu adın "Tuana" biçiminde söylenip yazılması doğrudur. Nasıl ki tarihte Troia - Troya sonra da Truva olduysa.

Ben de tarihte Tuwana - Tuwanuwa olan yerleşim yerinin adını, yazdığım açıklamaları dikkate alarak 'Tuana' şeklinde yazmayı doğru buluyorum.

Bugün "Tuana" adını alan pek çok insanımız, Fethiye'de "Tuana" adında büyük bir otelimiz, polikliniğimiz ve bazı kentlerimizde de birçok iş yerlerimiz vardır. şarkıcı Bülent Yüksel'in kasetinde "Tuana" adında bir şarkısı bulunmaktadır. Yeni doğan kız çocuğuna "Tuanna" adını veren bir aile, bunun Kuran-ı Kerim'de cennetteki hurilerden en güzelinin adı olduğundan dolayı verdiklerini söylemiştir. Tuana adı gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır.